นิโคติน คืออะไร ทำงานยังไงในร่างกาย?
นิโคติน เป็นสารที่ออกฤทธิ์ต่อระบบประสาทส่วนกลาง เมื่อสูดดมเข้าไป นิโคติน จะเข้าสู่กระแสเลือดอย่างรวดเร็วและส่งผลต่อสมองภายในเวลาเพียงไม่กี่วินาที
กระบวนการทำงานของ “นิโคติน” ในสมอง
การกระตุ้นโดปามีน (Dopamine) นิโคตินกระตุ้นให้สมองหลั่งสารโดปามีน ซึ่งเป็นสารเคมีที่สร้างความรู้สึกพึงพอใจและความสุข ( ซึ่ง เป็นสาเหตุที่ทำให้ผู้สูบบุหรี่ จำเป็นต้องสูบต่อเนื่อง มวนต่อมวน เพื่อรับสาร นิโคตินเข้าไปเรื่อยๆ)
การสร้างวงจรเสพติด การกระตุ้นโดปามีน ซ้ำ ๆ จากการใช้ผลิตภัณฑ์ที่มีนิโคตินจะสร้างวงจรเสพติดในสมอง ทำให้ผู้ใช้รู้สึกอยากใช้อยู่ตลอดเวลา ( จนเกิดความเคยชิน และจะรู้สึกหงุดหงิดเมื่อไม่ได้สูบบุหรี่เพื่อนำสารนิโคตินเข้าสู่ร่างกาย)
ผลกระทบต่อระบบประสาท นิโคตินมีฤทธิ์กระตุ้นระบบประสาท ทำให้หัวใจเต้นเร็วขึ้น ความดันโลหิตเพิ่มขึ้น และเกิดการหลั่งอะดรีนาลีน ซึ่งส่งผลต่อร่างกายในลักษณะ “สู้หรือหนี” (Fight or Flight) และนี่คือสาเหตุหนึ่งที่ สารนิโคติน ทำให้ระบบหัวใจทำงานเร็วและไวกว่าปกติ ส่วนหนึ่งเป็นสาเหตุของทำให้ หัวใจทำงานหนัก และเกิดผลกระทบระยะยาว
ผลกระทบของการเสพติดนิโคติน
การเสพติดนิโคตินอย่างต่อเนื่องส่งผลกระทบต่อหัวใจและระบบหลอดเลือดในหลายด้าน ดังนี้:
1. เพิ่มความเสี่ยงต่อโรคหัวใจและหลอดเลือด
นิโคตินทำให้หลอดเลือดหดตัว ส่งผลให้การไหลเวียนของเลือดลดลงและหัวใจต้องทำงานหนักขึ้น
ความดันโลหิตสูง ซึ่งเป็นปัจจัยสำคัญของโรคหัวใจ เช่น หลอดเลือดหัวใจตีบหรือหัวใจวาย
2. หัวใจเต้นผิดจังหวะ (Arrhythmia)
นิโคตินกระตุ้นการหลั่งอะดรีนาลีน ทำให้หัวใจเต้นเร็วและผิดจังหวะ อาจนำไปสู่ภาวะหัวใจล้มเหลวในระยะยาว
3. เพิ่มความหนืดของเลือด
การเสพนิโคตินทำให้เลือดมีความหนืดมากขึ้น เพิ่มโอกาสเกิดลิ่มเลือด ซึ่งอาจอุดตันหลอดเลือดและนำไปสู่โรคหลอดเลือดหัวใจหรือหลอดเลือดสมองตีบ
4. เสื่อมสมรรถภาพของหลอดเลือด (Endothelial Dysfunction)
นิโคตินทำลายเยื่อบุหลอดเลือด (Endothelium) ลดความยืดหยุ่นของหลอดเลือดและทำให้หลอดเลือดเสื่อมสภาพเร็วยิ่งขึ้น
5. ความเครียดของหัวใจในระยะยาว
การกระตุ้นระบบ “สู้หรือหนี” (Fight or Flight) อย่างต่อเนื่องจากนิโคติน ส่งผลให้หัวใจทำงานหนักขึ้นและเสี่ยงต่อภาวะหัวใจล้มเหลวในระยะยาว
6. ผลกระทบต่อหลอดเลือดหัวใจขนาดเล็ก (Microvascular Disease)
นิโคตินลดการไหลเวียนของเลือดในหลอดเลือดหัวใจขนาดเล็ก ทำให้เนื้อเยื่อหัวใจขาดออกซิเจนและเสี่ยงต่อการเกิดภาวะกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด
7. เพิ่มโอกาสของโรคหลอดเลือดหัวใจตีบ (Coronary Artery Disease)
การเสพติดนิโคตินทำให้ไขมันสะสมในผนังหลอดเลือดเร็วขึ้น เสี่ยงต่อการเกิดหลอดเลือดหัวใจตีบหรือหัวใจขาดเลือดเฉียบพลัน
8. ลดสมรรถภาพของหัวใจในระยะยาว
การใช้ผลิตภัณฑ์นิโคตินอย่างต่อเนื่องส่งผลให้หัวใจอ่อนแอลง เนื่องจากต้องทำงานหนักเป็นเวลานาน อาจนำไปสู่ภาวะหัวใจล้มเหลวเรื้อรัง
ผลกระทบด้านสุขภาพโดยตรง
โรคหัวใจ และ หลอดเลือด นิโคตินเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดโรคหลอดเลือดหัวใจ เช่น หัวใจวาย และ หลอดเลือดสมองตีบ
โรคที่เกี่ยวกับปอด การสูบบุหรี่ที่มีนิโคตินเป็นสาเหตุหลักของ โรคถุงลมโป่งพอง และ มะเร็งปอด
ผลกระทบต่อระบบภูมิคุ้มกัน นิโคตินลดประสิทธิภาพของระบบภูมิคุ้มกัน ทำให้ร่างกายติดเชื้อง่ายขึ้น
ผลกระทบด้านสุขภาพจิต
การพึ่งพิงทางจิตใจ ผู้เสพติดนิโคติน มักรู้สึกว่าจำเป็นต้องใช้เพื่อผ่อนคลายความเครียด หรือเพิ่มสมาธิ ซึ่งเป็นความเข้าใจผิด เนื่องจากนิโคตินกระตุ้นความเครียดในระยะยาว
โรควิตกกังวล และ ซึมเศร้า การใช้ผลิตภัณฑ์ที่มีนิโคตินสัมพันธ์กับความเสี่ยงที่เพิ่มขึ้นต่อโรคทางจิตเวช เช่น ภาวะซึมเศร้าและความวิตกกังวล
ผลกระทบด้านสังคมและเศรษฐกิจ
ค่าใช้จ่าย การซื้อผลิตภัณฑ์ยาสูบเป็นภาระทางการเงินที่สำคัญ โดยเฉพาะในครอบครัวที่มีรายได้น้อย
ผลกระทบต่อคนรอบข้าง ควันบุหรี่มือสองเป็นอันตรายต่อผู้ที่อยู่ใกล้ชิด โดยเฉพาะเด็กและผู้สูงอายุ
บทสรุป
การเสพติดนิโคตินเป็นปัญหาที่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพร่างกาย จิตใจ และสังคม แม้จะมีความท้าทายในการเลิกใช้ แต่ด้วยการสนับสนุนที่เหมาะสมและการเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิต การเอาชนะการเสพติดนี้เป็นสิ่งที่เป็นไปได้
ข้อมูลเพิ่มเติมเรื่อง “นิโคติน”สารเสพติดที่มีในบุหรี่
ข้อมูลเพิ่มเติมเรื่อง “อาการถอนนิโคติน” สารเสพติดที่มีในบุหรี่
อ้างอิง
- World Health Organization. “Tobacco” [https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/tobacco]
- Centers for Disease Control and Prevention. “Nicotine Addiction” [https://www.cdc.gov/tobacco]
- Mayo Clinic. “Nicotine dependence” [https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/nicotine-dependence/]
